(VNTV). Công cuộc đổi mới của Việt Nam đã và đang thu được những thành tựu to lớn, uy tín và vị thế của đất nước không ngừng được nâng lên trên trường quốc tế. Thế giới đang chuyển mạnh nhận thức từ một Việt Nam của chiến tranh, nghèo nàn, lạc hậu sang một Việt Nam đổi mới, ổn định về chính trị, năng động về kinh tế, giàu truyền thống văn hóa, lịch sử và tích cực chủ động trên mọi diễn đàn quốc tế. Đạt được điều đó có sự đóng góp không nhỏ của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài trên nhiều lĩnh vực.
Trong xu thế toàn cầu hóa và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, trong những năm gần đây cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài ngày càng tăng về số lượng và địa bàn cư trú, có cuộc sống ổn định và hội nhập sâu hơn vào xã hội nước sở tại. Từ khoảng 2,7 triệu người năm 2004[1], đến năm 2021 có gần 5,3 triệu người Việt Nam đang sinh sống, lao động, học tập tại 130 quốc gia và vùng lãnh thổ; trong đó, hơn 80% là các nước phát triển, có nhiều người Việt Nam đã định cư và mang quốc tịch nước ngoài[2].
Số người Việt Nam mới ra nước ngoài sinh sống theo diện lao động, kinh doanh, nghiên cứu, du học, du lịch, kết hôn... tiếp tục thay đổi cơ cấu cộng đồng ra đi trước đó; đồng thời cũng làm nảy sinh nhiều vấn đề xã hội phức tạp. Một bộ phận kiều bào ở khu vực Đông Nam Á (đặc biệt là ở Campuchia), Đông Âu và châu Phi tiếp tục gặp khó khăn về quy chế cư trú và làm ăn, kinh doanh. Dịch bệnh và chiến tranh cũng làm ảnh hưởng rất lớn tới đời sống của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài. Thế hệ trẻ đang thay thế dần lớp người lớn tuổi trong các sinh hoạt cộng đồng, có cách nhìn khác về mối liên hệ với cội nguồn và gặp khó khăn trong giữ gìn tiếng Việt, bản sắc văn hoá dân tộc. Trình độ học vấn chung của cộng đồng sẽ cao hơn, ngày càng có nhiều nhà khoa học, nhà văn hoá người Việt có tên tuổi; nhiều người quan tâm, mong muốn đóng góp phát triển khoa học, giáo dục, phát triển nguồn nhân lực cho đất nước.
Trong quá trình phát triển và hội nhập, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài ngày càng tham gia tích cực và có vai trò nhất định trong đời sống chính trị của nước sở tại và quốc tế, xuất hiện thêm nhiều chính trị gia gốc Việt có ảnh hưởng. Địa vị kinh tế của kiều bào được nâng cao, một số doanh nghiệp của kiều bào có xu hướng trở về đầu tư ở trong nước, đồng thời có khả năng thúc đẩy đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài, mở rộng thị trường cho sản phẩm Việt.
Mặt khác, quá trình đổi mới chính sách của Đảng, Nhà nước đối với người Việt Nam ở nước ngoài ngày càng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho kiều bào. Chính phủ đã triển khai thực hiện nhiều biện pháp nhằm thu hút tiềm năng kinh tế, tri thức khoa học, công nghệ của người Việt Nam ở nước ngoài. Những đóng góp quan trọng, thiết thực của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nâng vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế được thể hiện trên nhiều lĩnh vực.
Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị của Bộ Chính trị khoá IX về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài, 11/2020. Ảnh: Internet.
Thứ nhất, từ sau khi có Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, những năm 1988-2021, mỗi năm trung bình người Việt Nam ở nước ngoài đầu tư về nước hàng trăm dự án, với tổng số vốn đầu tư hàng tỷ USD. Nhất là bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, số lượng dự án của kiều bào đầu tư về nước ngày càng tăng. Theo số liệu thống kê, năm 2016, có khoảng 3.600 doanh nghiệp do người Việt Nam ở nước ngoài đầu tư về trong nước với tổng vốn đăng ký gần 8,6 tỷ USD, trong đó phần lớn số dự án được đánh giá hoạt động có hiệu quả. Ngày càng nhiều doanh nhân người Việt Nam ở nước ngoài về nước đầu tư, kinh doanh và xây dựng thành công nhiều doanh nghiệm mạnh. Lượng kiều hối lũy kế từ năm 1993 đến năm 2021 đạt khoảng 180 tỷ USD, riêng năm 2019, đạt 16,7 tỷ, cao hơn cả số vốn FDI được giải ngân trong năm 2019, đưa Việt Nam vào nhóm 10 nước nhận kiều hối lớn nhất thế giới trong những năm gần đây (theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới)[3].
Thứ hai, nhằm phát huy tiềm năng chất xám của kiều bào, Bộ Ngoại giao Việt Nam tổ chức thành công nhiều Hội thảo với sự tham gia, giao lưu, chia sẻ của hàng trăm trí thức kiều bào và trí thức trong nước. Phối hợp với các cơ quan hữu quan hằng năm đón tiếp hàng trăm lượt trí thức kiều bào về nước hợp tác khoa học và chuyển giao công nghệ. Khoảng 300-500 lượt trí thức kiều bào về nước hàng năm đã tham gia tích cực, có nhiều ý kiến đóng góp, tư vấn sâu sắc, tâm huyết vào quá trình hoạch định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Năm 2020, có 04 trí thức kiều bào từ Pháp, Nhật Bản, Mỹ, Xing-ga-po tham gia Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ (trong tổng số 15 thành viên); 18 kiều bào được bầu làm Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khóa IX, nhiệm kỳ 2019-2024.[4]Đang xuất hiện một thế hệ trí thức gốc Việt trẻ tài năng, tập trung ở những lĩnh vực mũi nhọn của các nước phát triển như: tin học, viễn thông, điện tử, vật liệu mới… Những lĩnh vực này rất cần cho một quốc gia đang phát triển như Việt Nam “đi tắt, đón đầu”, thực hiện khát vọng trở thành nước phát triển, thu nhập cao, có cuộc sống phồn vinh, hạnh phúc.
Thứ ba, phát huy truyền thống đại đoàn kết toàn dân tộc, “uống nước, nhớ nguồn”, “tương thân, tương ái”, người Việt Nam dù sinh sống, làm việc ở đâu cũng luôn hướng về quê hương, đất nước. Năm 2020, mặc dù bị ảnh hưởng bởi địa dịch Covid-19, bà con kiều bào vẫn quyên góp được 70 tỷ đồng và nhiều hiện vật, thuốc men, trang thiết bị y tế hỗ trợ công tác phòng chống dịch ở trong nước và giúp đỡ đồng bào miền Trung khắc phục hậu quả thiên tai. Qua phát động và triển khai các phong trào, đặc biệt là các hoạt động từ thiện, công tác củng cố hội đoàn, nhất là các hội người Việt Nam truyền thống, được đẩy mạnh; đồng thời hỗ trợ, khuyến khích phát triển đa dạng các hình thức tập hợp kiều bào với phương châm nơi nào có kiều bào, nơi đó có tổ chức.
Thứ tư, bên cạnh lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật, công nghệ, kiều bào ở nước ngoài còn đóng góp tích cực trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, góp phần củng cố lòng tự hào dân tộc của người Việt trên khắp năm châu. Nhiều người Việt Nam ở nước ngoài là cầu thủ, vận động viên thể thao, là nghệ sĩ… xuất sắc trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật tầm cỡ quốc tế đã góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa Việt Nam với thế giới; đồng thời, củng cố tình hữu nghị với các nước và vùng lãnh thổ, tạo môi trường hòa bình, hữu nghị, hợp tác để phát triển đất nước.
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tham dự Chương trình Xuân Quê hương 2022. Ảnh: Internet.
Hàng năm, các hội đoàn của kiều bào thường tổ chức nhiều hoạt động giới thiệu văn hóa truyền thống Việt Nam ở các nước sở tại. Những sự kiện văn hóa này thu hút sự quan tâm của cộng đồng, thanh thiếu niên kiều bào và bạn bè quốc tế, đã góp phần làm cho đời sống văn hóa của cộng đồng người Việt thêm phong phú và làm cho người nước ngoài có cảm tình hơn với văn hóa của dân tộc Việt Nam.
Điều đáng mừng là thế hệ trẻ kiều bào, kể cả những con, em sinh ra tại nước ngoài và chưa có nhiều dịp về Việt Nam cũng rất tích cực tham gia các hoạt động giao lưu, các festival thanh niên, sinh viên được tổ chức ở một số nước Đông Âu, Ôtxtrâylia, Mỹ, Đức... Việc học tiếng Việt đối với thanh, thiếu niên kiều bào để duy trì bản sắc văn hóa dân tộc, tìm hiểu và quảng bá đất nước, con người, những giá trị truyền thống Việt Nam đang được tổ chức thực hiện ở nhiều địa bàn với sự trợ giúp của các cơ quan hữu quan trong nước.
Kiều bào còn có những đóng góp rất quan trọng trong các hoạt động quảng bá hình ảnh Việt Nam do các cơ quan trong nước tổ chức nhân các ngày lễ lớn và ngày thiết lập quan hệ ngoại giao với các nước. Sự phối hợp giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Ngoại giao với các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài và cộng đồng kiều bào ở nước sở tại đã làm nên thành công của những “Ngày Việt Nam”, “Tuần lễ văn hóa Việt Nam” và “Đêm nhạc Việt Nam” tại Đức, Bỉ, Pháp, Nga, Rumani, Ai Cập, Hoa Kỳ… Kiều bào vừa là người thụ hưởng những món ăn tinh thần, vừa là người trực tiếp quảng bá, giới thiệu những giá trị văn hóa, nghệ thuật của Việt Nam tới nhân dân sở tại và bạn bè thế giới. Bên cạnh các hình thức biểu diễn nghệ thuật, văn hóa, việc các doanh nghiệp người Việt Nam ở nước ngoài đưa hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ của Việt Nam ra nước ngoài, đưa khách du lịch quốc tế vào Việt Nam cũng quảng bá hữu hiệu cho văn hóa Việt Nam, kể cả văn hóa vật thể và phi vật thể.
Công cuộc đổi mới của Việt Nam đã và đang thu được những thành tựu to lớn, uy tín và vị thế của đất nước không ngừng được nâng lên trên trường quốc tế. Thế giới đang chuyển mạnh nhận thức từ một Việt Nam của chiến tranh, nghèo nàn, lạc hậu sang một Việt Nam đổi mới, ổn định về chính trị, năng động về kinh tế, giàu truyền thống văn hóa, lịch sử và tích cực chủ động trên mọi diễn đàn quốc tế. Đạt được điều đó có sự đóng góp không nhỏ của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài trên nhiều lĩnh vực. Đảng và Nhà nước Việt Nam nhận thức rõ tầm quan trọng của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đối với công cuộc hội nhập của đất nước trong thời kỳ đổi mới và luôn quán triệt chủ trương “Người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam”. Tư tưởng đó không những chỉ thể hiện tình cảm, sự quan tâm đối với kiều bào mà còn thể hiện quyết tâm xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc của của Đảng và Nhà nước ta cũng như mong muốn kiều bào cùng chung tay góp sức xây dựng đất nước Việt Nam cường thịnh.
[1]Xem Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài và phương hướng công tác trong tình hình mới, Tài liệu lưu tại Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, tr.4.
[2][3][4]Bộ Ngoại giao, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài: Kỷ yếu Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 45-CT/TW về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới., tr.24, 123, 16.
Thảo Vui